نشریه اکوفیزیولوژی گیاهی
پیاپی 3 (زمستان 1388)

به منظور بررس ی اثر حذف آ بیاری در پا یان فصل رشد بر عملکرد ارقام گندم و انتخاب بهتر ین رقم با پتانسیل تو لید مطلوب آزما یشی به صورت اسپیلیت پلات در قالب طرح پا یه بلوک های کامل تصاد فی در سه تکرار در 1387 در مرکز آموزش جهاد کشاورز ی فارس (پردیس عل ی آباد کم ین) واقع در شهرستان پاسارگاد - سال زراع ی 88 اجرا شد. تیمار آب آ بیاری به عنوان فاکتور اصل ی و در سه سطح شامل: آبیاری کامل (شاهد)، حذف ی ک آب آخر آبیاری(درمرحله دانه بستن) و حذف دو آب آخر آ بیاری (در مرحله گل دهی و شیری) و ارقام گندم (بهار، پی شتاز، چمران و ش یراز) به عنوان فاکتور فرع ی درنظرگرفته شد. نتایج نشان داد که اثر آ بیاری بر صفات عملکرد دانه، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک وشاخص برداشت مع نی دار بود. بطوریکه بین تیمار حذف دو آب آخر آ بیاری(در مرحله گل ده ی) و دو تیمار د یگر تفاوت آمار ی بس یار مع نی دار ی وجود داشت و باعث کاهش عملکرد دانه، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک وشاخص برداشت شد. عملکرد دانه و سایر صفات در سطح آبیاری اول (شاهد) نسبت به سطوح آبیاری دوم و سوم بیشتر بود. ارقام گندم مورد بررس ی از نظر کل یه صفات با یکدیگر تفاوت آمار ی مع نی دار ی داشته و بیشترین عملکرد دانه، وزن هزار دانه، عملکرد بیولوژیک، شاخص برداشت و تعداد سنبله در متر مربع مربوط به ارقام پیشتاز و چمران بود. اثر متقابل روش آ بیاری و ارقام نیز در مورد صفات ذکر شده معن ی دار بود. در بررس ی م ی زان مقاومت یا حساسیت ارقام گندم نسبت به تنش خشکی آخر فصل مشخص شد، با حذف یک آب آخر رقم پیشتاز و با حذف دو آب آخر آبیاری رقم چمران جزء مقاوم ترین و ارقام شیراز و بهار جزء حساسترین ارقام بودند.

به منظور بررسی اثر تنش خشکی بر عملکرد، اجزاء عملکرد و محتوای یونها در چهار رقم گندم (روشن، فلات، شیراز و چمران) آزمایشی در قالب طرح اسپلیت پلات بر پایه بلوک کامل تصادفی در سه تکرار در ایستگاه تحقیقات دانشگاه آزاد اسلامی واحد اقلید انجام گرفت. تیمارهای خشکی (آبیاری پس از رسیدن پتانسیل آب خاک به -5) در کرت های اصلی وارقام گندم در کرتهای فرعی قرار گرفتند. عملکرد، bar 3- و، -1/ -0/5 (شاهد)، 5 اجزاء عملکرد و محتوای یونهای برگ اندازه گیری شدند. نتایج نشان داد که تعداد دانه و سنبله درگیاه کاهش معنی دار در شرایط تنش داشتند و وزن دانه حساسیت کمتری داشت. عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک نیز در شرایط تنش کاهش نشان دادند. دربین ارقام، روشن، کمترین و چمران بیشترین مقدار عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک را داشتند. تفاوت مقدار عملکرد بیولوژیک به کاهش تعداد پنجه و سنبله در گیاه و ارتفاع مرتبط بود. کاهش عملکرد دانه به کاهش تعداد سنبله در گیاه و تعداد دانه در سنبله ربط داده شد. پروتئین دانه و میزان سدیم و کلر برگ در شرایط تنش خشکی افزایش یافت، در حالیکه مقدار نیترات، آمونیوم، کلسیم، فسفر، پتاسیم ومنیزیم برگ پرچم در مرحله گلدهی کاهش یافت. اثر متقابل بین رقم و خشکی معنی دار شد. رقم روشن کمترین مقدار و چمران بیشترین مقدار عملکرد را در شرایط تنش داشتند.

به منظور تعیین اثر مقاد یر مختلف نیتروژن در تار یخ کاشت های مختلف روی خصوصیات فنولوژیکی و رقم هایولا 401، آزمایشی در قالب طرح کرت های خرد شده ب ر پای ه (Brassica napus L.) عملکرد دانه کلزا 1386 در ایستگاه تحق یقات زراع ی با یع کلا واقع در - بلوک های کامل تصاد فی با چهار تکرار در سال زراع ی 1387 27 آبان، 17 و 17 آذر به عنوان عامل اصل ی و چهار، 17، شهرستان نکا به اجرا در آمد. پنج تاریخ کاشت شامل 7 200،250 و 300 کیلوگرم در هکتار به عنوان عامل فرع ی در نظر گرفته، سطح کود نیتروژن از منبع اوره شامل 150 شد. نتایج نشان داد که تار یخ کاشت و مقادیر کود نیتروژن برای خصوصیات تعداد روز تا شروع گلده ی، تعداد روز تا خاتمه گلده ی، طول دوره گلده ی، تعداد روز تا رس یدن، وزن هزاردانه، عملکرد بیولوژی ک، شاخص برداشت عملکرد دانه در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بود. تیمار مصرف کود نیتروژن برای تمامی خصوصیات فوق الذکر به استثناء طول دوره گلده ی و شاخص برداشت دار ای اثر معن ی دار بود. اثر متقابل ت اریخ کاشت و نیتروژن بر ای خصوصیات مورد بررس ی بر ای اغلب صفات به استثناء تعداد روز تا رس یدن و وزن هزار دانه مع نی دار نبود. همبستگی مثبت و مع نی دار عملکرد دانه با هر یک از صفات فنولوژ یکی نما یانگر آن است که در تار یخ کاشت های اول و دوم مقادیر بالای کود نیتروژن افزایش عملکرد دانه را نیز به دنبال داشت. در این راستا عملکرد دانه در تار یخ کاشت اول 3276 و 3707 ک یلوگرم در هکتار بود که در تار یخ کاشت، 3026، در سطوح مختلف نیتروژن به تر تیب برابر 2864 پنجم نیز افز ایش کود نیتروژن افز ایش عملکرد دانه را به دنبال داشت و م یزان عملکرد دانه در سطوح افز ایش کود 1973 و 2268 ک یلوگرم در هکتار بود. لذا یک ی از راهکارهای جبران کاهش، 1835، نیتروژن به تر تیب برابر 1754 اجزای عملکرد و عملکرد دانه در کاشت تاخیری مصرف مقادیر بیشتر کود نیتروژنه می باشد.

به منظور مدیریت پایدار جنگل ها داشتن اطلاعاتی در مورد اصول رشد، تکامل و چگونگی ساختار طبیعی این توده ها به منظور مدیریت بهینه آنها ضروری است. بدین منظور منطقه ای منحصر به فرد با عنوان ذخیره گاه جنگلی بلوط سرسختی به عنوان تنها منطقه واجد گونه جنگلی بلوط ایرانی در استان مرکزی مورد مطالعه قرار گرفت. به منظور بررسی پوشش گیاهی منطقه با توجه به فاکتور هایی مانند: مساحت عرصه، ارزش های ژنتیکی و حمایتی بسیار بالای توده و لزوم بالا بردن دقت مطالعه جهت تعیین روند تحول اکولوژیکی و ساختار توالی توده از روش آماربرداری 100 % برای انجام مطالعه استفاده گردید. بررسی نمودار پراکنش تعداد در طبقات قطری منطقه نشان داد توده جنگلی دارای ساختار ناهمسال و کم شونده نامنظم و دارای توزیع دو کوهانه می باشد. بررسی نمودار پراکنش تعداد در طبقات ارتفاعی نیز حالت نزدیک به نرمال و چولگی به راست با شیب کم را نشان داد. اما بررسی روند تحول اکولوژیکی و ساختار توالی توده با در نظر گرفتن ساختار افقی و عمودی توده، خشکه دارها، زاد آوری و در کنار آن توجه به روند سیکل تکاملی توده های طبیعی نشان داد این توده در مرحله تخریب و فاز تجدید حیات قرار دارد. بدین منظور در توده های جنگلی طبیعی با شرایط رویشگاهی مشابه، بایستی قبل از رسیدن به چنین مرحله ای، مشخص نمود که در هر بخشی از رویشگاه جنگلی در چه محدوده زمانی و در چه سطحی و با چه شدتی دخالت شود و در این بین چه نوع عملیات مدیریتی برای رسیدن به ساختار بهینه باید اجرا شود.

در این پژوهش به منظور ارز یابی درصد پوشش گ یاهی اراض ی مرتع ی و تع یین شاخص های به ینه پوشش گیاهی جهت مدلساز ی رگرس یونی چند متغ ی ره، در زی ر حوزه آب ماه ی حوزه آبخ ی ز سد درودزن به وسعت ماهواره لندست 7 مربوط به سال 2002 استفاده ETM+ 15800 هکتار، از بازتاب ط یفی ثبت شده توس ط سنجنده گردید. در مرحله نخست پس از تصح یحات و پردازش های او لیه، شامل تصحیحات رادیومتریک و هندسی، با استفاده جهت مطالعات م یدانی ته ی ه RGB= تصویر کاذب رنگ ی منطقه با ترک یب باند ی 741، (OIF) از فاکتور شاخص به ینه گردید. سپس با انجام مطالعات صحر ایی، با توج ه به تصو یر رنگ ی کاذب، به طور تصادفی 63 پلات یک متر مربعی در سطح منطقه انتخاب گردید. درصد پوشش هرگونه گ یاهی در پلاتها تعیین شد و موقعیت جغرافیایی آنها به وسیله یک و نوت بوک جهت تعیین نقاط تعلیمی در فرآیند سنجش از دور، ثبت گردید. در مرحله مدل سازی GPS دستگاه متغیر مربوط به پارامتر درصد پوشش گیاهی به عنوان متغ یر وابسته، و تمامی متغیره ای انتخابی مربوط به باندهای اصلی و ساخته شده (در مجموع 32 باند) به عنوان متغیرهای مستقل به نرم افزار معرفی شدند تا بهترین رابطه رگرسیونی و متغیرهای مستقلی که میتوانند وارد مدل رگرسیونی گردند، مشخص شود. در نهای ت از بین باندهای وارد مدل گردیدند. به گونهای که این دو باند، 61 درصد از کل VI و 03 SAVI طیفی بررسی شده، تنها دو باند تغییرات درصد پوشش گیاهی را در این منطقه را توجیه نمودند. در نها یت با اجر ای مدل رگرس یونی تو لی د شده در نقشه پهنه بند ی درصد پوشش گ یاهی منطقه ته یه گرد ید. با انجام این مطالع ه مشخص شد که م ی توان، GIS محیط را پس از پردازش های رقوم ی، بر ای تشخ یص و تع ی ین درصد پوشش ETM+ داده های ط یفی تصاو یر سنجنده گیاهی مرتع ی با دقت قابل قبو لی استفاده نمود و در این راستا محدوده ط یف مادون قرمز نزدیک، از اهم یت بالا یی در تشخیص پوشش گیاهی برخوردار است.

مراتع اکوس یستم های ط بیعی هستند که در برگیرنده منابع عظیمی از ذخایر ژنتیک ی و تنوع ی از گونه های گیاهی هستند که همواره این گوناگو نی ز یستی،متضمن پای داری مرتع در مقابل عوامل متغ ی ر مح یط ی و ز ی ستی است.تغییراتی که انسان در قرن اخ یردر اکوس یستم های ط بیعی بوجود آورده باعث شده که بس یاری از گونه های با ارزش از ط بیعت محو و یا در حال انقراض قرار بگ یرند که ن تیجه آن کاهش تنوع بیولوژیک و به طبع آن کاهش غن ی گونه ای م یباشد.ایجاد پارکهای ط بیعی و مل ی تصم یمی است به منظور حفظ گونه ها و جلوگ یری از تداوم تخر یب در اکوسیستم ها که حفاظت از این ز یستگاه ها م یتواند نقش اساس ی در اداره صح یح سا یر مناطق بخصوص مناطق همجوار جهت تو لید مواد صنع تی،دارویی وغذ ایی داشته باشد. بدین منظور یکی از راه ها یی که م یتوان به سلامت و پایداری اکوس یستم پی برد، بررسی غنای گونه ای م یباشد. در ای ن خصوص استفاده از روش های مناسب بس یار اهمیت دارد. در این مطالعه دو روش و یتاکر در اندازه گ یری غنای گونه ای مورد مقای سه قرار گرفتند. منطقه مورد مطالعه مراتع مشجر پشته م یوله استان ایلام م یباشد. پس از بازد یدهای صحر ایی و انتخاب توده معرف در هر تی پ گیاهی، نمونه گ یری به طور کاملا «تصاد فی بر ای دو قاب اصل ی و تعد یل شده و یتاکر انجام شد. در مجموع 154 گونه گیاهی متعلق به 121 جنس و 35 خانواده گ ی اهی م یباشد در منطقه مورد مطالعه شناسا یی شد که خانواده با 25 گونه گ یاهی دار ای بیشترین غنای گونه ای میباشد. با مقایساتی که برای فاکتور های اندازه گیری Asteraceae شده در هر دو قاب اصل ی و تعد یل شده و یتاکر انجام شد،اختلاف مع نی دار ی ب ین دو قاب مشاهده شد که قاب تعدیل شده و یتاکر غنای گونه ای بیشتری را نشان داد. قاب تعد یل شده و یتاکر رابط رگرس یونی بهتر ی را ب ین تعداد گونه و سطح پلات ایجاد نمود.

امروزه تغییر اقلیم به عنوان یکی از شش موضوع عمده زیست محیطی ازمهمترین چالش در توسعه پایدار وفقرزدایی مطرح بوده که به باور اکثر محققان ناشی از افزایش غلظت گازهای گلخانه ای در 100 سال گذشته میباشد. در این بین کربن عمده ترین جز این گازها محسوب می گردد. ترسیب کربن طی فرآیند فتوسنتز به وسیله بیوماس گیاهی به عنوان ارزانترین و ساده ترین راهکار ممکن جهت کاهش سطح این گاز اتمسفری می باشد. درمنه به عنوان اصلی ترین عنصر جوامع گیاهی کشور شناخته شده وبدین لحاظ (Artemisia sieberi Besser) دشتی می بایست از نقطه نظر قدرت ترسیب کربن شناخته شود. با عنایت به این موضوع، پس از تعیین منطقه معرف در دو سایت قرق بلند مدت و مرتع تحت چرا به منظور همگنی در برآورد جوامع تحت بررسی تعداد 25 پایه یه صورت تصادفی از گونه مدنظر انتخاب واندامهای هوایی(شامل برگ، سرشاخه وساقه) و اندام زیرزمینی(ریشه) ولاشبرگ موجود در پای گیاه پس از قطع وتوزین و جمع آوری به آزمایشگاه منتقل گردید. ضریب تبدیل ترسیب کربن هر اندام گیاهی به صورت جداگانه از روش احتراق تعیین شد. نتایج نشان داد میزان ترسیب کربن گونه درمنه دشتی در منطقه چرا شده در مقایسه با منطقه قرق تفاوت معنی داری داشته است. همچنین ترسیب کربن در بین اندامهای هوایی(برگ و سرشاخه و ساقه)، اندام زیر زمینی(ریشه) ولاشبرگ در دو منطقه با یکدیگر متفاوت بوده است.